Dzisiaj proponuję temat z pogranicza prawa handlowego i prawa pracy.
Zanim przejdę do rzeczy, napiszę kilka słów wyjaśnienia. Wtedy stanie się jasne, dlaczego w ogóle pada pytania postawione w temacie postu.
Członek zarządu spółki z o.o. lub akcyjnej, ale również np. spółdzielni, może być zatrudniony w tej organizacji na podstawie umowy o pracę. Z prawnego punktu widzenia mamy tu do czynienia z dwiema relacjami pomiędzy członkiem zarządu a spółką (spółdzielnią) (tak, wiem, prawnicy lubią komplikować proste sprawy ;-)). Pierwsza to relacja nazywana korporacyjną czy też organizacyjną, w ramach której osoba zainteresowana funkcjonuje na zewnątrz jako członek zarządu spółki (spółdzielni), powołany przez odpowiedni organ i umocowany do reprezentowania spółki (spółdzielni) w ustalonym zakresie. Druga to relacja oparta na stosunku pracy, formalnie niezależnym od relacji korporacyjnej. Niezależność ta oznacza, że odwołanie członka zarządu ze stanowiska przez właściwy organ spółki (spółdzielni) zgodnie z umową spółki/statutem i ustawą co do zasady nie wpływa automatycznie na byt umowy o pracę.
W pewnych sytuacjach obie omawiane relacje mogą się jednak zazębić. Jest tak wówczas, gdy odwołanie z funkcji członka zarządu spółki (spółdzielni) – a więc zdarzenie ze sfery relacji korporacyjnej – zostanie podane jako przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony, wpływając w ten sposób na relację pracowniczą. Czy jest to dopuszczalne?
Tak, praktyka i orzecznictwo sądowe dopuszczają taką możliwość, ale z reguły jedynie wówczas, gdy umowa o pracę ma charakter pochodny (komplementarny) w stosunku do funkcji członka zarządu spółki (spółdzielni). Jest tak najczęściej wtedy, gdy dana osoba najpierw zostanie powołana na stanowisko, a dopiero potem zawiera się z nią umowę o pracę, w której wprost wskazuje się, że dotyczy ona sprawowania funkcji członka zarządu. Jeżeli w takiej sytuacji następuje odwołanie ze stanowiska członka zarządu, to umowa o pracę traci rację bytu w dotychczasowym kształcie i może być wypowiedzenia tylko na tej podstawie, że pracownik nie sprawuje już przewidzianej w umowie funkcji, gdyż został odwołany.
Zależność tę zgrabnie podsumował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 czerwca 2011 r., sygn. akt 313/10:
Odwołanie z funkcji prezesa zarządu spółdzielni stanowi wystarczającą przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, którą z nim zawarto w związku z powierzeniem tej funkcji.
[…] samo odwołanie z funkcji w zarządzie uzasadniało wypowiedzenie umowy o pracę. Teza ta wynika przede wszystkim ze stwierdzenia, że w przypadku prezesa zarządu spółdzielni stosunek pracy ma charakter komplementarny do funkcji w zarządzie. Najpierw spółdzielnia powierza funkcję w zarządzie, a dopiero potem realizację tego pierwotnego stosunku dopełnia się przez nawiązanie stosunku pracy (art. 52 § 1 ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze, dalej jako: PrSpółdz). Pracownicze zatrudnienie jest zatem ściśle zależne od powołania do zarządu i dlatego nie ma racji bytu po ustaniu tej funkcji. Z tych względów w samym odwołaniu z funkcji wyraża się zasadność wypowiedzenia umowy o pracę (art. 45 § 1 KP).
[…] z chwilą odwołania z funkcji umowa o pracę traci swą przyczynowość (zasadność), gdyż innej pracy odwołany prezes zarządu nie może wykonywać na podstawie dotychczasowej umowy o pracę. Odwołanie z funkcji prezesa zarządu spółdzielni stanowi więc wystarczającą przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, którą zawarto z nim w związku z powierzeniem mu tej funkcji.
Biorąc pod uwagę to, co napisałam, trzeba dodać, że z reguły wątpliwa będzie dopuszczalność podania jako przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony faktu odwołania ze stanowiska członka zarządu w sytuacji, gdy umowa o pracę została zawarta na długo przed powołaniem i dotyczyła innego rodzaju pracy, zwłaszcza jeżeli pracownik zajmował już stanowisko kierownicze (np. dyrektora), powołanie do zarządu było awansem, a umowa o pracę nie została w tym zakresie zmodyfikowana. Nie ma tu jednak jednoznacznej odpowiedzi – każdą sprawę należy oceniać indywidualnie.
{ 3 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Szanowna Pani Mecenas,
chciałbym spytać o kompetencję w zakresie rozwiązania stosunku pracy z odwołanymi członkami zarządu. Pani w swoim artykule wskazuje, że przyczyną rozwiązania umowy o pracy, będącej pochodną powołania na stanowisko członka zarządu spółdzielni, może być uchwała rady nadzorczej w przedmiocie odwołania danej osoby z pełnionej funkcji. Chciałby spytać, kto we wskazanym przypadku, w imieniu spółdzielni powinien (już po odwołaniu z funkcji) rozwiązać umowę za wypowiedzeniem z byłymi członkami zarządu. J. Olejarz w swym artykule pisze: „Jednakże rada nadzorcza spółdzielni jako organ właściwy do zawarcia umowy o pracę z członkiem zarządu spółdzielni (dotyczyć będzie to osoby prezesa zarządu) może również tę umowę wypowiedzieć, jeżeli w chwili wypowiadania umowy o pracę zatrudniony na jej podstawie członek zarządu pełni jeszcze tę funkcję[3]. Jeżeli członek zarządu został odwołany (przestał pełnić funkcję), uprawnienie w zakresie wypowiedzenia lub zmiany stosunku pracy, który go łączy ze spółdzielnią posiadać będzie pracodawca. ” Czy należ zatem rozumieć, że po odwołaniu przez radę członka zarządu, to nowo wybrany zarząd, a nie upoważniony przez rade nadzorczą – przewodniczący, rozwiąże ze „starymi” umowę o prace.. Pani w swoim b. rzeczowym i pomocnym artykule pominęła ten aspekt, a w kontekście przytoczonego cytatu, wydaje się on być niejasny. Z góry dziękuje za odpowiedź. Serdecznie pozdraiwm
Wydaje mi się że Rada Nadzorcza może wypowiedzieć umowę o pracę z odwołanym członkiem zarządu pod warunkiem że odbędzie się to w tym samym dniu w którym Rada odwołała go z funkcji członka zarządu. Na ten temat można poczytać na stronie: https://www.poradyprawne.biz.pl/prawo-spoldzielcze,114/stosunek-pracy-czlonka-zarzadu-spoldzielni,1495.html
„Wydaje mi się że Rada Nadzorcza może wypowiedzieć umowę o pracę z odwołanym członkiem zarządu pod warunkiem że odbędzie się to w tym samym dniu w którym Rada odwołała go z funkcji członka zarządu.”
A jeżeli prezes została odwołana ze stanowiska po nieuzyskaniu absolutorium w czasie, kiedy przebywała na urlopie macierzyńskim? Aby wypowiedzieć jej umowę musimy czekać do zakończenia macierzyńskiego? I nadal płacić jej pensję przez trzy miesiące wypowiedzenia?