Orzeczenie lekarskie a możliwość wypowiedzenia umowy o pracę

Rodzaje badań lekarskich

Pracownik, który już pracuje, podlega okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim. Kontrolne badania lekarskie przeprowadza się wtedy, gdy pracownik był niezdolny do pracy dłużej niż 30 dni. Trzeba wtedy ponownie ustalić jego zdolność do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Skierowanie na badania wystawia pracodawca. W takim skierowaniu trzeba wskazać kilka informacji, z których najważniejsze to stanowisko pracy oraz

opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku […] pracy […] czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Wskazując stanowisko pracy, nie można ograniczyć się tylko do jego nazwy. Nazwa niewiele wyjaśnia. Należy podać rodzaj pracy, podstawowe czynności, sposób i czas ich wykonywania.

Krótko mówiąc, w skierowaniu trzeba opisać czynniki ryzyka dla zdrowia w konkretnej pracy i dla konkretnych czynności, które pracownik ma wykonywać. Np. jeżeli pracownik ma coś przenosić, obciążać kończyny albo długo siedzieć przed monitorem, trzeba to napisać w skierowaniu.

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Przeciwwskazania… i co dalej?

Po przeprowadzeniu badania lekarz medycyny pracy wydaje zaświadczenie, w którym stwierdza albo istnienie przeciwwskazań, albo ich brak – do wykonywania pracy w warunkach opisanych w skierowaniu na badania. Jeżeli istnieją przeciwwskazania, pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Co się wtedy dzieje?

Pracodawca może, ale nie musi przenieść pracownika do innej pracy. Może też, ale nie musi dostosować warunki pracy do zaleceń lekarskich.

Pracodawca ma także prawo do wypowiedzenia umowy o pracę. W wyroku z dnia 16 grudnia 1999 r. (I PKN 469/99) Sąd Najwyższy uznał, że przeciwwskazanie lekarskie do wykonywania choćby jednego obowiązku należącego do zakresu czynności na zajmowanym stanowisku pracy uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę. Pracodawca decydujący się na wypowiedzenie umowy o pracę z tej przyczyny powinien jednak pamiętać, że zaświadczenie lekarskie o istnieniu przeciwwskazań do pracy nie wiąże sądu pracy co do oceny, czy przyczyna była uzasadniona. Żeby to zbadać, sąd najczęściej (choć nie zawsze) korzysta z dowodu z opinii biegłych.

Lekarz stwierdza brak przeciwwskazań, ale jednocześnie podaje, jakich czynności pracownik nie może wykonywać

Tak, takie sytuacje też się zdarzają. Na przykład w skierowaniu pracodawca pisze, że pracownik musi dźwigać rzeczy do wagi, powiedzmy, 5 kg, a lekarz w orzeczeniu stwierdza wprawdzie brak przeciwwskazań do pracy, ale jednocześnie zastrzega, że pracownik w ogóle nie powinien dźwigać albo może dźwigać nie więcej niż 2 kg. Albo pracownik ma pracować co do zasady przy komputerze z klawiaturą, a lekarz pisze, że nie powinien obciążać ręki i trzeba ograniczyć korzystanie z klawiatury do 3 godzin dziennie. Co wtedy?

Przede wszystkim lekarz medycyny pracy w ogóle nie powinien wystawić takiego orzeczenia lekarskiego. Nazywam je orzeczeniem „pośrednim”, gdyż ani nie stwierdza ono jednoznacznie, że nie ma przeciwwskazań do pracy, ani też nie stwierdza, że takie przeciwwskazania są. Nie wykluczam, że lekarz medycyny pracy wystawia takie zaświadczenie po to, aby nie narażać pracownika na ryzyko rozwiązania umowy o pracę. Pracownicy są zadowoleni: przekazują zaświadczenie lekarskie pracodawcy z przekonaniem, że mogą i będą dalej pracować, a pracodawca ma obowiązek dostosować się do zastrzeżeń lekarza medycyny pracy.

Jednak takie „pośrednie” zaświadczenia są niedopuszczalne, nie mają podstawy prawnej. § 2 ust. 5 rozporządzenia z dnia z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy jest jasny:

Badania profilaktyczne kończą się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:

1) brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku albo

2) istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku

– w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Dlatego wszelkie dodatkowe zastrzeżenia lekarskie co do czynności, których pracownik nie może wykonywać, są moim zdaniem niedopuszczalne. Uważam, że takie zastrzeżenie to dokładnie to samo, co przeciwwskazanie do wykonywania pracy. Dlatego jeżeli takie zastrzeżenie się pojawi – pomimo że co do zasady orzeczenie lekarskie stwierdza brak przeciwwskazań do pracy – może ono być podstawą do wypowiedzenia umowy o pracę. Przetestowane w praktyce 🙂

Jest jeszcze inna opcja. Skoro orzeczenie pośrednie nie ma podstawy prawnej, można się od niego odwołać. Może to zrobić zarówno pracodawca, jak i pracownik. Odwołanie składa się do wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy w ciągu 7 dni. Orzeczenie lekarskie wydane w ramach odwołania jest ostateczne.

W ramach swojej praktyki miałam okazję przygotować kilka odwołań w imieniu pracodawcy. Zazwyczaj kończyły się one orzeczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań do pracy, bez żadnych dodatkowych zastrzeżeń.